Hoạt động đo lường là yếu tố thiết yếu trong môi trường sản xuất.
Kết quả đo lường như kích thước chiều dài, nhiệt độ, áp suất, trọng lượng và điện lượng,... không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm mà còn liên quan trực tiếp đến độ tin cậy và an toàn của doanh nghiệp.

Để có thể nói rằng kết quả đo lường là chính xác, điều cần thiết chính là hiệu chuẩn thiết bị đo lường.

Hiệu chuẩn là gì? – Nền tảng vô hình hỗ trợ chất lượng và độ tin cậy

Hiệu chuẩn là quá trình xác định xem giá trị mà thiết bị đo hiển thị có thực sự chính xác hay không và, đồng thời xác định các giá trị hiệu chỉnh khi cần thiết. Theo thời gian và dưới tác động của các điều kiện môi trường sử dụng khác nhau, thiết bị đo có thể dần sai lệch so với độ chính xác ban đầu. Vai trò của hiệu chuẩn là nhận biết độ lệch này và giảm thiểu sai số, đảm bảo độ tin cậy của kết quả đo lường.

Lý do gây ra sai số trong giá trị đo lường

Dù thiết bị đo có độ chính xác cao đến đâu, vẫn có thể xảy ra sai số hoặc sự dao động do các yếu tố sau đây:

▲ Sự khác biệt giữa nguyên lý đo lường lý thuyết và ứng dụng thực tế
▲ Sai số từ chính thiết bị đo (ví dụ: hao mòn linh kiện hoặc sai lệch về cấu trúc)
▲ Ảnh hưởng của môi trường đến việc đo lường (nhiệt độ, độ ẩm, rung động, nhiễu điện từ, v.v.)
▲ Lỗi thao tác hoặc đọc sai số liệu từ người đo

Chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn những sai số này. Chính vì vậy, việc nắm được “mức độ sai lệch là bao nhiêu” và quản lý chúng một cách phù hợp là điều vô cùng quan trọng.

Ý nghĩa của việc lặp lại phép đo

Giá trị thu được chỉ từ một lần đo có thực sự chính xác không?

Ví dụ khi đo kích thước 100.0 mm:
Lần đo thứ nhất hiển thị “100.0 mm”, nhưng có thể đó chỉ là sự trùng hợp.
Nếu lần thứ hai hiển thị “99.8 mm”, bạn sẽ băn khoăn không biết kết quả nào là đúng.

Khi lặp lại phép đo 3, 4, 5 lần, bạn sẽ bắt đầu thấy xu hướng:
Lần thứ 3: “100.1 mm”
Lần thứ 4: “100.0 mm”
Lần thứ 5: “100.1 mm”

Như vậy, ta có thể thấy được xu hướng rằng 'thiết bị đo này cho kết quả xấp xỉ quanh 100,0 mm, từ đó đánh giá được mức độ phân tán và độ ổn định của giá trị đo.

Trong thực tế, việc đo lặp lại khoảng 4 đến 10 lần được coi là mức hợp lý, nhằm cân nhắc đến hiệu suất làm việc và điều kiện thực tế tại hiện trường.

Mục đích của việc hiệu chuẩn

Các mục đích chính của việc hiệu chuẩn bao gồm những điểm sau đây：

Giấy chứng nhận hiệu chuẩn là tài liệu xác nhận rằng thiết bị đo đã được hiệu chuẩn đúng quy trình. Trong tài liệu này, các thông tin như thiết bị chuẩn sử dụng, phương pháp hiệu chuẩn, kết quả đo và đánh giá độ không đảm bảo đo sẽ được trình bày rõ ràng. Đây là bằng chứng quan trọng cho thấy thiết bị đã được kiểm tra chính xác, hỗ trợ cho việc đảm bảo chất lượng, truy xuất nguồn gốc và đáp ứng yêu cầu đánh giá từ khách hàng hoặc cơ quan kiểm tra.

Tuy nhiên, chỉ một giấy chứng nhận đơn thuần với nội dung “đã hiệu chuẩn” thì chưa đủ để chứng minh mức độ tin cậy của kết quả đo. Đây chính là lý do tại sao việc vận hành theo tiêu chuẩn ISO/IEC 17025 trở nên vô cùng quan trọng. Tiêu chuẩn này không chỉ yêu cầu quy trình hiệu chuẩn rõ ràng, nhất quán mà còn đòi hỏi việc kiểm soát độ không đảm bảo đo, năng lực nhân sự và chất lượng thiết bị chuẩn, từ đó đảm bảo rằng kết quả hiệu chuẩn có tính chính xác và độ tin cậy cao.

Tầm quan trọng của ISO/IEC 17025

ISO/IEC 17025 là tiêu chuẩn quốc tế công nhận năng lực của các tổ chức thực hiện hiệu chuẩn và thử nghiệm. Tiêu chuẩn này đảm bảo đơn vị có hệ thống quản lý và năng lực kỹ thuật đáp ứng các yêu cầu như đảm bảo truy xuất nguồn gốc đo lường, đánh giá độ không đảm bảo đo hợp lý, quản lý thiết bị chuẩn hiệu quả và duy trì, nâng cao năng lực chuyên môn của kỹ sư. Việc được công nhận theo ISO/IEC 17025 chứng minh tổ chức có đủ năng lực cung cấp kết quả đo chính xác, tin cậy và được chấp nhận rộng rãi trên phạm vi quốc tế.

Nói cách khác, Giấy chứng nhận hiệu chuẩn được cấp dựa trên hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn ISO/IEC 17025, thì giấy chứng nhận đó sẽ đảm bảo và chứng minh được việc “đảm bảo truy xuất nguồn gốc đo lường” một cách rõ ràng và đáng tin cậy.

Giấy chứng nhận hiệu chuẩn được cấp dựa trên tiêu chuẩn ISO/IEC 17025 giúp truy xuất nguồn gốc của các kết quả đo một cách chắc chắn và minh bạch.

▶Tập 2: Truy xuất nguồn gốc trong hiệu chuẩn thiết bị đo lường là gì?